Maria Skłodowska-Curie (1867-1934)

Skłodowska-Curie MARIA, ur. 7 XI 1867, Warszawa, zm. 4 VII 1934, Sancellemoz (Francja), polska chemiczka i fizyczka, współtwórczyni nauki o promieniotwórczości.

Człowiek nigdy nie ogląda się na to, co zrobione, ale na to patrzy, co ma przed sobą do zrobienia.

Maria Sklodowska-Curie urodziła się 7 XI 1867 w Warszawie. Była córką (piątym, najmłodszym dzieckiem) Władysława — nauczyciela fizyki i matematyki, oraz Bronisławy z Boguskich — przełożonej pensji dla dziewcząt. Mania — tak była nazywana w domu, była dzieckiem bardzo zdolnym, pracowitym, obdarzonym świetną pamięcią. Po rocznej nauce na prywantej pensji, rozpoczęła naukę w III Gimnazjum Żeńskim w Warszawie, które ukończyła 1883 ze złotym medalem. W latach 1884–85 kontynuowała naukę w nielegalnym Uniwersytecie Latającym. W 1886 objęła posadę guwernantki na wsi w okolicy Płocka. Pracę tę dała jej zamożna rodzina ziemiańska — Żorawscy. Tu przeżyła Maria swą pierwszą miłość. Zakochała się z wzajemnością w synu swych pracodawców, Kazimierzu, studencie Uniwersytetu Warszawskiego, późniejszym znakomitym matematyku. Młodzi zamierzali się pobrać, jednak na przeszkodzie stanęli rodzice Kazimierza. Po powrocie do Warszawy, 1889 uzupełniała wiedzę z chemii i fizyki, korzystając z pracowni naukowej Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Umożliwił to cioteczny brat Marii, Józef Jerzy Boguski, który był kierownikiem pracowni fizycznej w Muzeum (pełniło ono funkcję polskiej placówki naukowej i uczelni w zaborze rosyjskim). Nauka w Muzeum, zwłaszcza w pracowni chemicznej prowadzonej przez Napoleona Milicera, dała jej gruntowną wiedzę z dziedziny analizy chemicznej, świetnie wykorzystaną w późniejszej pracy naukowej. Rosyjski uniwersytet w Warszawie nie przyjmował kobiet, więc 1891 Maria Skłodowska wyjechała do Paryża i rozpoczęła studia na Sorbonie; 1893 uzyskała dyplom z fizyki, w następnym roku z matematyki. W 1895 wyszła za mąż za Pierre’a Curie (zawarli ślub cywilny) i przyjęła francuskie obywatelstwo. Państwo Curie mieli dwie córki, Irenę i Ewę.

W 1897 Maria Skłodowska-Curie ogłosiła pierwszą pracę naukową o właściwościach magnetycznych hartowanej stali. Poszukując tematu do dalszych badań, zwróciła uwagę na — odkrytą 1896 przez Antoine’a Henri’ego Becquerela — promieniotwórczość uranu. Dalsze prace, prowadzone wspólnie z mężem, dotyczyły właśnie promieniotwórczości. W 1903 małżonkowie otrzymali, niezależnie od Becquerela, Nagrodę Nobla z fizyki oraz Medal Davy’ego przyznawany przez Towarzystwo Królewskie w Londynie. W tymże roku uczona uzyskała doktorat (praca doktorska została opublikowana w „Annales de Chimie et Physique”, a także m.in. po polsku w „Chemiku Polskim”), a w następnym została kierownikiem laboratorium w katedrze fizyki utworzonej na Sorbonie specjalnie dla jej męża. Po tragicznej śmierci 1906 Pierre’a Curie, objęła po nim kierownictwo katedry. W 1911 otrzymała drugą Nagrodę Nobla, tym razem z chemii.

Z inicjatywy Marii Skłodowskiej-Curie 1912 rozpoczęto budowę w Paryżu Instytutu Radowego, w którym do śmierci pracowała. Podczas I wojny światowej zorganizowała służbę radiologiczną na potrzeby szpitali wojskowych i sama brała w niej aktywny udział wraz z córką, Ireną.

Maria Skłodowska-Curie, wskutek anemii złośliwej, zmarła 4 VII 1934 w Sancellemoz i została pochowana w grobie rodziny Curie w Sceaux pod Paryżem. Trumny jej i męża przeniesiono 1995 do Panteonu w Paryżu.

Wielka uczona

Maria Skłodowska-Curie należała do najwybitniejszych i najbardziej szanowanych uczonych, brała stały udział w ekskluzywnych Radach Fizyki (tzw. Kongresach Solvaya), organizowanych z inicjatywy belgijskiego przemysłowca, Ernesta Gastona Solvaya. Parokrotnie wysuwała śmiałe hipotezy fizyczne, nie zawsze doceniane przez współczesnych. W 1911 wysunęła pogląd, że źródłem promieniotwórczości jest najbardziej wewnętrzna część atomu — jego jądro; podała myśl o istnieniu, obok cząstek naładowanych, także pocisków neutralnych do badań jądra atomu. W 1921 wypowiedziała myśl o istnieniu w jądrach niekulombowskich sił przyciągania (ten pogląd zaakceptowano dopiero 1932, po odkryciu neutronu).

Odkrycie polonu i radu

Becquerel ogłosił, że promieniowanie związków uranu może ulegać odbiciu, załamaniu i polaryzacji, wobec czego uznano je za rodzaj promieniowania elektromagnetycznego o bardzo krótkich falach i zainteresowanie tym tematem znacznie spadło. Skłodowska-Curie postanowiła mimo to podjąć systematyczne badania wszystkich dostępnych związków uranu, aby sprawdzić, czy natężenie promieniowania jest proporcjonalne do zawartości w nich tego pierwiastka. W odróżnieniu od używanej przez Becquerela metody fotograficznej, dość niepewnej ze względu na jakość ówczesnych klisz, po raz pierwszy zastosowała bardzo dokładną i pewną metodę elektrometryczną. Stwierdziła, że w większości związków uranu ich promieniowanie jest rzeczywiście proporcjonalne do zawartości uranu; dwa minerały jednak — tzw. blenda smolista (uraninit) i chalkolit, wykazują promieniowanie znacznie większe niż wynikałoby to z zawartości w nich uranu. W tych badaniach odkryła także promieniotwórczość związków toru (niezależnie to samo stwierdził w Niemczech Gerhardt Schmidt). W pracy opublikowanej IV 1898 wysunęła śmiałą hipotezę, że w blendzie smolistej i chalkolicie muszą występować jakieś nieznane pierwiastki o silnej promieniotwórczości; tę hipotezę postanowiła sprawdzić w dalszych badaniach. Ze względu na atrakcyjność tematu Pierre Curie postanowił przerwać swe badania nad magnetyzmem i przyłączyć się do żony. Już VII 1898, w pracy zatytułowanej O nowej substancji radioaktywnej występującej w blendzie smolistej małżonkowie Curie donieśli o odkryciu nowego pierwiastka promieniotwórczego, dla którego zaproponowali nazwę polon. Była to demonstracja polityczna, ponieważ Polska była wtedy nadal podzielona między 3 zaborców. Został tu użyty po raz pierwszy, zaproponowany przez Marię Skłodowską-Curie, termin „radioaktywny” na określenie właściwości emisji promieniowania. Doniesienie o odkryciu polonu zostało opublikowane w sprawozdaniu z posiedzenia Akademii Nauk w Paryżu. Doniosła o nim także Polakom, zamieszczając artykuł w miesięczniku „Światło”, założonym przez Boguskiego. W XII 1898 małżonkowie Curie wspólnie z Gustavem Bémontem odkryli kolejny pierwiastek promieniotwórczy, nazwany radem.

Nagrody Nobla

Wyniki prac państwa Curie wywołały wielkie zainteresowanie i znów zwróciły uwagę badaczy na tę dziedzinę. Becquerel po ponownych badaniach odwołał swe poprzednie wyniki. Okazało się, że promieniowanie uranu, toru, polonu i radu otwiera drogę do badania struktury materii na poziomie wewnątrzatomowym. Początkowo uczona sądziła, że uran i inne najcięższe pierwiastki mają właściwość absorpcji promieni pochodzących z przestrzeni i następnie ich emisji w postaci obserwowanego przenikliwego promieniowania. Trudno było ówczesnym uczonym pogodzić się z myślą, że źródłem tak wielkiej energii mogą być same atomy. Po trzech latach pracy, 1902 udało się małżonkom Curie uzyskać 0,1 g chlorku radu, co wystarczało do wyznaczenia masy atomowej radu. Za badania zjawiska promieniotwórczości małżonkowie Curie zostali uhonorowani Nagrodą Nobla z fizyki. W dalszych badaniach otrzymano metaliczny rad, opracowano metody otrzymywania substancji promieniotwórczych i metody dokładnych pomiarów ich aktywności; za te prace Skłodowska-Curie otrzymała drugą Nagrodę Nobla, w dziedzinie chemii.

Kontakty z Polską

Skłodowska-Curie do końca życia pracowała w przybranej ojczyźnie, ale utrzymywała bardzo ścisłe związki z Polską. Odwiedzała Polskę, wygłaszała odczyty, publikowała w polskich czasopismach naukowych. W jej instytucie w Paryżu (Laboratoire Curie) stale pracowali stypendyści z Polski. Przyczyniła się bardzo do rozwoju badań nad promieniotwórczością w Polsce. Na zaproszenie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego zgodziła się objąć 1912 zdalne kierownictwo Pracowni Radiologicznej im. Mirosława Kernbauma i 1913 skierowała do niej swych współpracowników: Jana Kazimierza Danysza i Ludwika Wertensteina, którzy mieli ją zastępować w Warszawie. Z jej inicjatywy rozpoczęto w Warszawie budowę Instytutu Radowego, w którego otwarciu 1932 wzięła udział, ofiarowując tej placówce 1 g radu, zakupiony z funduszu zebranego ze składek.

źródło: strona internetowa: encyklopedia.pwn.pl

Maria Skłodowska-Curie